گياهان علوفـه‌اي
مقدمه
گياهان عـلوفه اي و مــراتع منبع اصـلي انرژي بــراي تـغذيه دامــها مي باشند .اگـر عــلوفه داراي كيفيت
كافي
باشد ميتواند 60 درصد نياز غذايي گاوهاي شيري ونياز كامل گاوهاي گوشتي را
تامين نمايد. اكثر گياهان علوفه اي متعلق به دو خانواده گرامينه ولگومينوزه
مي باشند. در مناطق خشك ونيمه خشك ودر شــرايط فـارياب ،گياهان گرامينه پر
توليد تراز گياهان لگومينيزه مـي باشند واز نظر مصـــرف آب نيز داراي
كارايي بيشتري هستند .در شرايط مساوي ،از نظـر رشد ،گياهان لگــومينوزه از
نظر پروتيين وكلسيم غني تر از گياهان گرامينه مي باشند .
در مناطق خشك
اگر آب كافي در دسترس باشد ،شرايط مناسبي بـراي كشت گياهان علوفــه اي
فراهم است ودر اين شرايط، اكثر گياهان علوفه اي را ميتوان كـشت كرد .بدين
ترتيب كه در طول فصل سرد گياهان علوفه اي را ميتوان كشت كرد. بدين ترتيب كه
در طول فصل سرد ،گيــــاهان مناطق معتدله ودر طول فصل گرم ،گياهان مناطق
گرمسيري مناسب خواهند بود . عـــدم وجود يخبندان در طول زمستان باعث ميشود
كه بتوان گياهان پر محصولي مانند شبدر مصري ، كه داراي رشد مجدد سريعي مي
باشد و گياهان چند ساله ي مانند يونجه كه مي تواند در طــول سال ،تا 10
برداشت حاصل نمايد كشت نمود. در طول تابستان ،نيز مي توان گياهان گرامينه
يك ساله كه داراي توانايي توليد بسيار زياد هستند ،از قبيل ذرت ، سود ا
نگراس ، سورگم شيرين كشت نمود.
در برخي از مناطق نيمه خشك جهان ، واريته
هاي هيبريد ذرت تا100 تن در هكتار علوفه سبز و شبدر برسيم تا 80 تن ( 6
تا7 برداشت ) مي توانند توليد كنند.
بين گياهان علوفه اي از نظر كارايي
مصرف آب اختلاف زيادي وجود دارد بــراي مثال : يونجه براي توليد يك واحد
ماده خشك ،4 تا6 مرتبه بيشتر از ذرت علوفه اي به آب نيـاز دارد و به همين
دليل در مواردي‌كه آب نادر و گران ايت ، ممكن است همين عامل باعث عدم كشت
آن شود .
يونجه ،از معروفترين گياهان علوفه اي مناطق خشك دنيا است . اين
گياه و ساير گياهان علــوفه اي مناطق خشك مفصل بحث خواهد شد .ذرت :يكي از
معروفترين گياهان تابستانه بسيــاري از مناطق خشك جهان است . رشد سريع آن
،عملكرد زياد ،خوش خوراكي و ارزش غـذايي زياد ان ،از دلايل عمده معروفيت
اين گياه است .
در گذشته اين گياه به صورت دستپــاش يا در رديفهاي بسيار نزديك به هم كشت مي شد. و مقدار بذر
لازم
جهت كاشت خيلي زياد بود (300 ـ15 كيلو گرم در هكتار ) و6 تا 7 هفته پس از
كاشت ،در شرايطي كه هنوز رسيده نبود بـر داشت مي شد ،عملكرد در اين شرايط
معمولا كم و برابر40-30 تن در هكتار بود . در سالهاي اخير روش كاشت كاملا
تغيير كرده است و گياه را با فاصله بيشتر كشت ميكنند و موقعي كه هنوز برگها
و ساقـه‌ها سبز هستند و دانه در حالت شيري يا خميري است گياه را برداشت مي
كنند . واريته هـاي هيبريد جانشين واريته هاي معمولي شده اند و مصرف
كودهاي شيميايي به مقدار زياد رايج شده است .در چنين شرايطي عملكرد به
100-80 تن در هكتار مي رسد.
گياهان ديگري كه بــــراي توليد علوفه كشت
مي كنند و عملكرد خوبي دارند عبارتنداز: سورگم شيرين ،ســود انگراس،
پنسلاريا و نخود گاوي .
گياهان فوق در بهار و تابستان كشت مي شوند .در
مناطقي كه داراي زمستانهـاي سخت مي باشند تعليف دامها با علوفه ذخيره شده
انجام مي شود(علوفه خشك و سيلو بعدا توضيـــح داده خواهند شد)ودر آن قسمت
از مناطق خشك كه داراي زمستانهاي معتدل هستند، گياهان علوفه اي را مي توان
در زمستان كشت كرد و روزانه به مصرف رساند. يكي از گياهان علوفه اي كه
داراي عملكرد باالقوه زيادي مي باشد شبدر مصري يا شبدر برسيم
(Trifolium alexanderium) اسـت كه ميتواند در شرايط آبياري ،7 تا 8
برداشت را در طول 10-9 ماه حاصل نمايد و عمـــلكرد آن به120-100 تن علوفه
تازه در هكتار برسد .علاوه بر شبدر برسيم ،گياهان زير را مـــي توان در
مناطقي كه داراي زمستانهاي معتدل هستند به صورت فارياب ،ودر مناطقي كه
بارندگـــي كافي دارند به صورت ديم كشت نمود.
گونه اي از خلرها يكي از
مهمترين گياهان علوفه اي است و آفــات و امراض مهمي نيز ندارد. اين گياه
از مقاومترين گيـــاهان علوفه اي نسبت به روش آبيــــاري غرقابي است و
علوفه آن داراي ارزش غذايي خوبي مي باشد . البته به علــت رشد اوليه كند آن
و ساقـه هاي ضعيف و رشـد خوابيده اي كه دارد ،قـادر به رقابت با علفهـاي
هرز نيست . نخود فرنگي (Pisum sativum) بـراي خاكهاي شني بسيار مفيد است و
لوبيا اسبي داراي عملكرد كمي بوده و حساسيت زياد آن به امراض و به خصوص
بيماري Botrytis شده است.
يولاف ،در عرض 8 هفته پس از كاشت عملكرد زيادي
توليد مينمايد و علوفه آن به خوبي توسط دامها به مصرف مي رسد . كلم علوفـه
اي ،در خاكهاي حاصل خيز و عميق عملكرد بسيار زيادي دارد اين گياه، در
اواخر تابستان كشت مي شود و120-90 روز پس سبز شدن برداشت مي گردد.
چغندر
علوفه اي يكي ديگر از مهمترين گياهان علوفه اي است كه ميتوان در مناطق خشك
كشت نمود . اين گياه را ميتوان دو مرتبه در سال : يعني در پاييز و در اول
بهار كشت كـــرده و آن را در طول تابستان برداشت نمود .گر چه ريشه اين گياه
داراي مقدار زيادي آب است ولي اثر زيادي بر توليد شير در طول ماههاي گرم و
خشك تابستان داشته و اگر همراه با علوفه خشــــك يا علوفه چراگاه به دام
داده شود توليد شير بالا خواهد رفت . عملكرد چغندر علوفه اي مي تواند
100-80 تن در هكتار بدون آبياري و250-150 تن در هكتار در شرايط فارياب
باشد.
